Дотоодын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттайгаар хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй үндэсний үйлдвэрлэгч компани болох Метропласт ХХК-ийн захирал Д.Ганбаттай ярилцлаа.

Метропласт компани байгуулагдаад 10 жил болж байна? Энэ хугацаанд салбартаа оруулсан хувь нэмэр, компанийн хөгжлийнх нь талаар асуумаар байна?

Анх 2011 онд Монгол улсад үйлдвэрлэл хөгжүүлэх гэсэн дэврүүн сэтгэлээр компани байгуулан түрээсийн байранд 4-үүлээ үйлдвэрлэлээ эхлүүлж байснаас хойш өдий 10 жил болоход өөрийн үйлдвэрийн байр 30-аад ажилтантай болон өргөжээ. 

Хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл эхлүүлнэ гэдэг бас зориг байсан байна. Энэ талын технологи, боловсон хүчин Монголд байхгүй, үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжийн ашиглалт, засвар үйлчилгээ, сэлбэг хэрэгсэл гээд бэрхшээл их байсан одоо ч байгаа. Хэдий тийм боловч бидний суурь инженерийн мэдлэг энэ компанийг хөл дээр босгоход өгөөжөө өгчээ. Ямартаа ч аливаа үйлдвэр бий болно гэдэг нь Монгол улсад тэрийгээ дагаад мэдлэг, мэдээлэл шингэж байдаг нь маш зөв хандлага юм.

Салбарын хувьд бид хуванцар цонхны бэлдцийн үйлдвэрлэлийг Монголдоо бий болгох гээд явж байна. Монгол улсын цаг агаар, орчны байдалтай бүтээгдэхүүн нь ямар байх талаас нь судалгаа хийсний үр дүнд гаргаж авч чадлаа. 

Монголын зах зээл дээр бид дотоодын гэхээс илүү импортын бүтээгдэхүүнтэй өрсөлдөж ирлээ. Цонх үйлдвэрлэгч нарт тааламжтай нөхцөл, эргэж буцах эзэнтэй, чанарын бүтээгдэхүүн гаргаж өгснөөр бид Монгол улсын бүтээн байгуулалтад оролцож хэд хэдэн төслүүд дээр манай бүтээгдэхүүнээр хамтран ажиллаж байна. Монгол улс гэлтгүй бусад улсууд тэгж л хөгжсөн байдаг. Одоо бидний дуурайж байгаа Япон, Солонгос улс түүх үзэх юм бол яаж өөрийн улсын үйлдвэрлэлийг төр гэлтгүй иргэд, компаниуд нь дэмжиж ажилласан нь харагддаг юм.

Хуванцар хоолойн үйлдвэрлэл бас салбартаа сайн явж байна. Бидний хоолойны бүтээгдэхүүнийг аваагүй уул уурхай, газар тариалан, усалгааны, барилгын компани хувь хүмүүс маш цөөхөн. Ялангуяа цэвэр ундны усны хувьд бид найдвартай түүхий эдээр үйлдвэрлэж байгаа нь хүн амын аюулгүй байдалд их нөлөөтэй гэж үзэж байна. Зарим улсуудад энэ ундны хуванцар хоолойг гадаадаас авч хэрэглэхийг хорьдог хуультай юм билээ.

Хоолойн дулаалгын асуудал дагаж гарч ирсэн тул бид полиуретанан хөөсний дулаалга материалын үйлдвэрлэлийг бас хийж байгаа. Стандартаараа уг нь хөөсний нягтрал маш чухал үзүүлэлт байдаг ч одоохондоо манайхан тэр тал дээр хэрэглэгчид дутуу ойлголттой байдаг нь энэ талын хөгжилд нөлөөлж байна. Монгол улс эрс тэс уур амьсгалтай орны хувьд дулаан алдагдал бага, хөлдөлт үүсэхгүй байх асуудал маш чухал байдаг.

Хичнээн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн импортолдог болон дотооддоо үйлдвэрлэж байна? Тэдгээрийн хоорондын ялгаа юу вэ? 

Бид цонхны бэлдэц дээр үндсэн 2 сери буюу 60мм болон 70мм-ийн өргөнтэй тэдгээрт хамаарагдах 20 төрлийн бэлдэц үйлдвэрлэж байна. Маш бага хэрэглэгддэг зарим бэлдцийг импортоор бидний бэлдцэд тохиромжтойг нь оруулж ирж, нэмэлтээр зүрхэвч төмөр болон бусад цонхны тоноглолд хамаарагдах бүтээгдэхүүн байна. Монгол улсад дээрх бэлдцийн өргөний хэмжээ нь шаардлага хангаж байгаа.

Хуванцар хоолойг бид 20-450мм диаметртэй PE, PPR түүхий эдээр хийж байна. Энэ нь цэвэр усны хүйтэн болон халуун усны зориулттайгаар ашиглах боломжтой. Зарим хэрэглэгч нарт тусгайлсан захиалгын дагуу тусгай зориулалтын хоолойг ч үйлдвэрлэж өгч байгаа.

Бидний бүтээгдэхүүний ялгаа гэвэл бид яг стандартын дагуу байх ёстой зүйлийг ямар нэгэн өөрчлөлт хольцгүйгээр хийдэг, хэрэглэгч нарынхаа  хажууд нүдэн дээр нь үйлдвэрлэж өгч байгаа нь онцлог юм. 

Дотооддоо үйлдвэрлэдэг бүтээгдэхүүний талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлаач? Дотоодын хэрэгцээг хангаж чадаж байна уу?

Бид MNS5874:2008 стандартын дагуу “А” зэрэглэлийн бүтээгдэхүүн болох PROFECTION хуванцар цонхны бэлдцийг дотооддоо үйлдвэрлэдэг. Манай улс хөрш орнуудтайгаа харьцуулахад эрс тэс уур амьсгалтайгаас гадна  жилийн 365 хоногийн 200 хоногт нартай тул энэ бүхнийг тооцож нарны хэт ягаан туяа эсэргүүцэгч болон тогтворжуулагч бодисыг ердийн хэмжээнээс хоёр дахин илүү хийж үйлдвэрлэдэг учир өнгөний өөрчлөлтийг багасгасан. Мөн бид хэрэглэгчдэдээ цонх үйлдвэрлэлийн явцад хаягдалгүйгээр хийх боломжийг олгож хүссэн уртаар захиалах боломжийг олгодог. Бэлдэц дизайныг бид Австри улсын бэлдцийн компанийн хүмүүстэй хамтран дизайн стандарт хэмжээг боловсруулж хийж өгсөн. Ингэснээр Монголд байгаа нугас түгжээ болон бусад дагалдах хэрэгсэл ашиглахад дөхөм болсон. Зах зээл дээр манай компани дангаараа биш тул өөрсдийн байнгын хэрэглэгчдийн хэрэгцээг 100% хангаж ажиллаж байна. Үйлдвэрийн хүчин чадал 100% хүртэл ажиллавал дотоод хэрэгцээний 80% хүртэл хангаж болно гэж тооцоолж байна.

Хуванцар цонхны бэлдцийг дотооддоо үйлдвэрлэхэд гарч буй хүндрэл бэрхшээл юу байна? Түүнийг шийдвэрлэх арга замыг та юу гэж харж байна?

Нэгдүгээрт, Түүхий эдийн импортын асуудал байна. Гааль маш ойлгомжгүй. Ер нь бол дотоодын барилгын материал үйлдвэрлэлийн түүхий эдийг импортлох тусгай зөвшөөрөлгүй болговол зүгээр. Дэлхий дээр тийм байхад манайх яамны нэг хэлтэрхий цаасгүй бол оруулахгүй, хориотой гээд химийн зэвсэг оруулж байгаа мэт байдаг. Монголд цемент хийхэд ашигладаг түүхий эд дотоодод үйлдвэрлэдгээс арай нарийн ширхэгтэйг импортоор оруулж ирэх болохоор тусгай зөвшөөрөл шаардана. Ийм л хүнд орчинд ажиллаж байна. Төрөөс бид элдэв зээл дэмжлэг гэхээс илүү садаа битгий болоосой гэж хэлмээр байна.

Хоёрдугаарт, Боловсон хүчин бэлтгэх, судалгааны байгууллагуудын хамтын ажиллагаа тал дээр бид хамтран ажиллах зорилгоор их, дээд сургуулиудтай байнга уулзалт зохион байгуулдаг боловч нэг ч судлаач манай үйлдвэр дээр ирж судалгаа хийдэггүй. Уг нь бол бидний бүтээгдэхүүн болон түүхий эд, тоног төхөөрөмж дээр ирж судалгаа хийхэд нээлттэй байгаа. Мөн оюутан сурагчдыг ажлын дадлагад гарахаар гэрээлдэг боловч мөн л ирдэггүй. Энэ нь боловсон хүчний дутмаг байдал гэж харагдаж байна. 

Гуравдугаарт, Компаниудын хариуцлагын асуудал. Зээлээр бүтээгдэхүүн авчхаад төлөхгүй шүүхрүү очсон асуудал зөндөө байна. Яг үнэндээ бид хэрэглэгчдээ тус дэм хүргээд өөрсдөө банкны зээлээр амь зогоож байх жишээний. Иймд бид хамтдаа хөгжихийн тулд бие биендээ хариуцлагатай хандвал илүү их өгөөж аль аль талдаа авчрах болно. Бид олсон орлогоо дараагийн хөгжил, шинэ бүтээгдэхүүн, шинэ технологид зориулах болно.

Танай үйлдвэр HDPE өндөр даралтат цэвэр усны хоолойг үйлдвэрлэдэг гэж байсан. Та энэ талаар мэдээлэл өгөөч?

Одоогоор цэвэр ус дамжуулах HDPE 20-450мм хүртэл, PPR хоолойг 20-160мм хүртэлх хэмжээтэйгээр үйлдвэрлэж анхдагч түүхий эдийг Солонгос улсаас импортоор оруулж ирдэг.

Хуванцар хоолой маш олон давуу талтай:

1.   Ашиглагдах хугацаа 50 жил гэж байгаа боловч тооцооллын аргаар 150 жил гэсэн дүгнэлт байдаг

2.   Суурилуулахад хялбар, онцгой техник хэрэгсэл, урьдчилсан бэлтгэл ажил шаардахгүй

3.   Өөрөө бага зэргийн агшилт тэлэлт өгдөг тул яаран бас хагарахгүй.

4.   Гагнах холбоход энгийн. Тусгай зориулалтын багажаар өдөртөө хэдэн ч удаа холболтыг хийж болно

5.   Дотор гадаргуу нь гөлгөр байдаг учир төмөр хоолойгоор шингэн зүйл шахахаас 30% бага энерги зарцуулдаг. Өөрөөр хэлбэл ижил хэмжээтэй төмөр хоолойд хийх мотороос 30% бага чадлын мотор ашиглана гэсэн үг.

6.   Химийн бодист тэсвэртэй тул ямарваа нэгэн химийн урвалд ордоггүй. Зэврэлт гэж байхгүй.

7.   Хуванцар хоолойны тээвэр аюултай тээвэрт тооцогдоогүй

Бидний том өрсөлдөгч болох Хятад улсын зах зээлд цэвэр усны хоолой хоёроос гурван өөр үнэтэй байдаг. Энэ нь дахин боловсруулсан хуванцар эсвэл бусад бодис оруулсан байдгаас чанарын шаардлага хангахгүй хоолойн үйлдвэрүүд олон болсонтой холбоотой.

Зарим нэг компаниуд хямд үнийг бодож тэндээс худалдан авч дараа нь асуудал үүсэхээр манайхаас ирж авсан тохиолдол нилээд байна. Хольцтой түүхий эдээр хийсэн хоолой хүний эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд нөлөөтэй юм.

MNS ISO  4427 : 2007 стандартын дагуу ундны цэвэр усанд зориулсан, өндөр даралтат цэвэр усны хоолойг үйлдвэрлэдэг.

Дотооддоо үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнд нь орон сууц, амины орон сууц, байшин гээд аль, алинд нь хэрэглэх боломжтой бүтээгдэхүүн үү? Хэрэглэлтийн талаар тайлбарлаач? 

Цэвэр ус дамжуулах РЕ хоолой өөрөө 40С хүртэл ашиглагдах тул цэвэр хүйтэн усны хэрэглээнд голчлон хэрэглэдэг. PPR хоолойн нь 80С хүртэл ашиглагдах тул хэрэглээний халуун усанд ашиглагддаг. Тиймд амины орон сууц байшинд хэрэглэгдэх бүрэн боломжтой. Танд зөвлөхөд хоолойн дээрээ улаан эмжээртэй нь халуун, цэнхэр эмжээртэй нь хүйтэн усных гэж ойлгоорой. Мэдээж хоолойны үзүүлэлтэд даах даралт их чухал. Тэрийг бас сайн харж авах хэрэгтэй. Жишээ нь хамгийн ихдээ PN=1.0Mpa даралттай хоолойг дотуур монтажны хэрэглээнд гол төлөв хэрэглэгдэнэ. Манайхан Оросын тодорхойлолт атмосферээр хэмжих гээд байдаг, тэгвэл PN=1.0Mpa нь 10 атм даралт байдаг ба дотуур хэрэглээнд 6 атм байхад хангалттай. Тиймд бидний үйлдвэрлэж байгаа хоолой 15 атм хүртэл байж болно.

Эдгээр дотооддоо үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнүүдийн түүхий эдийг оруулж ирээд дотооддоо үйлдвэрлэдэг гэж ойлголоо. Тэгэхээр тэр түүхий эдийг нь мөн дотооддоо үйлдвэрлэх боломж байдаг уу? Энэ талаар судалж байв уу? Орц найрлага нь мэдээж хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй байх?

Хуванцар түүхий эд 3 төрлийнх байдаг гэж хэлж болно:

1.   Үйлдвэрлэлийн ахуй хэрэглээний

2.   Хүнсний хэрэглээний

3.   Эмнэлгийн хэрэглээний

Манай хоолойн үйлдвэрлэж байгаа түүхий эд хүнсний хэрэглээний төвшнийх. Мэдээж энэ түүхий эдийг дотооддоо үйлдвэрлэх талаар судалсан. Гол эх үүсвэр нь нефть. Одоо баригдах нефтийн үйлдвэрийг дагаад химийн бүтээгдэхүүний үйлдвэр баригдах байх гэж найдаж сууна.

Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг компаниудын талаар судалгаа хийж байв уу? Тэднээс танай бүтээгдэхүүнүүд юугаараа онцлог вэ?

Бэлдэц үйлдвэрлэл дээр манайхтай ижил төстэй үйлдвэр хоёр байснаас нэг нь алга болсон. Нөгөө нь зөвхөн өөрийн хэрэгцээний бүтээгдэхүүн гаргадаг. Манай бүтээгдэхүүн нь өөрийн гэсэн дизайн болон геометр хэмжээ нь илүү нарийвчлал сайтай. Энд технологи, тоног төхөөрөмжийн хүчин чадал болон ажиллах хүчний ур чадвар маш их нөлөөтэй. Тийм ч амар эд биш гэдгийг үйлдвэр эрхэлж байгаа хамт олон л ойлгож хэлнэ.

10 жилийн ойн хүрээнд хийгдэж буй ажлууд юу байна? Мөн нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ямар арга хэмжээг зохион байгуулдаг вэ?

Одоо эргээд харахад “Анх энэ зах зээлд орж чадах эсэхээ ч мэдэхгүй, зориглон үйлдвэрээ байгуулж байсан”. Бид анх хуванцар цонхны бэлдцийн үйлдвэрлэлээр ажлын гараагаа эхэлж байсан. Өнөөдөр хуванцар хоолойн үйлдвэрлэлийг мөн явуулж байгаадаа баяртай байдаг. 

Олон төсөлд хандив өргөж өөрийн бүтээгдэхүүнээр тусламж дэмжлэг үзүүлдэг. Мөн байгаль орчинд хаягдалгүй, хаягдлыг дахин боловсруулах гээд нэлээд ажлууд төлөвлөн ажиллаж байна. 

Цар тахлын үед ажилтнуудаа нэг ч сар цалингүй байлгаагүй, бүрэн 100% олгосоор ирсэн. Удирдлагын хувьд санхүү хэцүү байсан ч бид энэ бүхнийг хариуцлагын хувьд бүрэн ойлгож ажилласан. 

Хамтарч ажилласан төслүүд болоод байгууллагуудаа танилцуулбал?

Өнөөдрийг хүртэл биднийг дэмжин хамтран ажилласаар ирсэн улсын болон хувийн компаниуд, Улаанбаатар хотын, орон нутгийн цонхны үйлдвэрүүдэд эх оронч худалдан авалт хийж, дотооддоо нэг ч гэсэн үйлдвэр хөгжөөсэй гэж биднийг дэмжсэн компани болгонд талархсанаа илэрхийлье. 

Хамтдаа босно, хөгжүүлнэ, Монголд ядаж нэг ч гэсэн юм аа хийж сурмаар байна, та нар сайн хийгээрэй гэж хэлж байгаа дэмжлэгийн үг, худалдан авалтаараа бидэнд урам хайрлаж байгаа нь үнэхээр том хариуцлага, нэмэлтээр дэм болж байгаа нь харагддаг юм. 

Компани, төслүүдээ нэг бүрчлэн дурдана гэвэл нилээд их жагсаалт гарах тул ингээд орхиё.

Цаашид ямар зорилго тавин ажиллаж байна? Дотооддоо үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийхээ нэр төрлийг нэмэх зорилго бий юу?

Мэдээж хуванцар үйлдвэрлэлийн салбар маш өргөн хүрээтэй. Тэр болгоны судалгааг хийж Монголд хуванцар бүтээцийг хөгжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулахаар ажиллаж байна. Мөрөөдсөн төлөвлөсөн зүйл олон байгаа. Тэр болгоныг дэс дараалан хийх болно. Инженерийн ухаан хаана хүрэх хүртэл явна. Яавал импортоос илүү Монголдоо шинэ технологиор хийх, цаашилбал экспортлох гэсэн мөрөөдөл зүтгэл бидэнд бий.